Od dnia dzisiejszego (22.06.2023r.) wchodzą w życie przepisy, które zwiększają grupę osób uprawnioną do stwierdzania zgonu i wystawiania karty zgonu w Polsce. Dotychczas był to de facto tylko lekarz. Teoretycznie, zgodnie z archaicznymi, ale ciągle obowiązującymi uregulowaniami prawnymi, uprawnienia takie mają także felczer i położna wiejska, ale są to zawody historyczne,  praktycznie już nie funkcjonujące.

Natomiast od teraz uprawnienia takie nabywa dodatkowo kierownik zespołu ratownictwa medycznego, o ile do zgonu dojdzie w czasie trwania akcji medycznej, o której mowa w ustawie o Państwowym Ratownictwie Medycznym.

Kierownikiem zespołu ratownictwa medycznego może być lekarz, ratownik medyczny albo pielęgniarka systemu. Akty prawne nadające te uprawnienia to:

- znowelizowana ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych 30.01.1959r

- znowelizowana ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty

- nowa ustawa z dnia 1 grudnia 2022 r.  o zawodzie ratownika medycznego oraz samorządzie ratowników medycznych

- znowelizowana ustawa z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej.

Należy podkreślić, że wprowadzonym zmianom w przepisach miało towarzyszyć wprowadzenie nowej ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych, która w sposób aktualny i kompleksowy regulowała by kwestie związane ze zgonem człowieka. Niestety wszystko na to wskazuje, że sejm obecnej kadencji nie zdąży uchwalić tej ustawy i jej projekt pójdzie do kosza. Nie wiadomo kiedy i w jakim zakresie nowy sejm zajmie się od początku tymi regulacjami prawnymi. Najpewniej pozostaniemy z obecnym porządkiem prawnym jeszcze długi czas.

Wprowadzone zmiany budzą jednak zastrzeżenie, a najważniejsze to:

- w nowelizacji przepisów błędnie wskazano artykuł w jakim ma być mowa o "akcji medycznej" jako artykuł 41, choć w rzeczywistości jest to artykuł 40. Niezgodność ta nie doczekała się wyjaśnienia ze strony Ministerstwa Zdrowia, i do końca nie wiadomo jak do niej podejść. Czy jako niezgodność, która czyni nowe przepisy na tyle wadliwymi, że nie  będzie można ich stosować, czy też jest to bez większego znaczenia.

- druga kwestia, to wątpliwość co w sytuacji jeżeli zespół ratownictwa medycznego, po przybyciu na miejsce zdarzenia jednoznacznie stwierdzi, że do zgonu doszło przed rozpoczęciem akcji medycznej (czyli przed przyjęciem zgłoszenia przez dyspozytora). Zgodnie z przepisami w takiej sytuacji kierownik zespołu ratownictwa (nie lekarz) nie powinien stwierdzać zgonu i wydawać karty zgonu. Przepisy nie dają mu takiej możliwości. Pytanie czy taki był zamysł autorów tych przepisów.

- dotychczas ratownicy medyczni i pielęgniarki systemu w swojej pracy nie skupiali się na przepisach i zasadach stwierdzania zgonu, w szczególności w zakresie kwestii formalnych. Nowe przepisy stawiają kierowników ZRM (nie lekarzy) przed wyzwaniami wobec których ani nie byli szkoleni ani co do których nie są w pełni przygotowywani, co może przełożyć się na trudności podejmowaniu decyzji na miejscu zdarzenia w kontekście postępowanie wobec stwierdzenia zgonu człowieka.  

Podsumowując, o ile samo zwiększenie grupy osób uprawnionych do stwierdzenia zgonu należy traktować jako krok w dobrą stronę, o tyle sposób wprowadzenia i komunikacja Ministerstwa Zdrowia ze środowiskiem ratowników i pielęgniarek pozostawia dużo do życzenia. Zobaczymy co przyniosą najbliższe dni i tygodnie, jak będą funkcjonować nowe regulacje prawne.